Menselijke resten
Voor u ons bezoekt
We doen er alles aan om onze collectie zorgvuldig en respectvol te presenteren. Toch zal niet iedereen het prettig vinden om de tentoongestelde, duidelijk herkenbare anatomische preparaten van menselijke oorsprong te bekijken. Mogelijk is een bezoek daarom voor sommige mensen minder geschikt – bijvoorbeeld voor kinderen of aanstaande ouders. Of de tentoonstelling voor uzelf of uw kinderen geschikt is, kunt u zelf het beste inschatten. Uiteraard kunt u hierover met ons overleggen.
Fotografie en filmen
Uit respect voor de overledenen wiens lichamen zich in ons museum bevinden en die ons nog steeds onderwijzen, en uit de wens om de medische en educatieve context waarin zij worden tentoongesteld te bewaren, staan wij geen fotografie of filmen toe in Museum Vrolik. Als bezoekers foto’s maken van onze preparaten, kunnen deze foto’s bovendien als schokkend of aanstootgevend worden ervaren door mensen die er niet bewust voor hebben gekozen om ze te bekijken – vooral als deze beelden worden gedeeld in het (semi-)publieke domein van sociale media.
Als bezoeker van ons museum vergelijkt u uw positie het beste met die studenten geneeskunde tijdens het anatomisch practicum op de snijzaal. Zij aanschouwen en ontleden een stoffelijk overschot, maar dat ontleden gebeurt met gepast respect en wat zij hier zien mogen zij niet fotograferen, en al helemaal niet delen via bijvoorbeeld sociale media.
Ons actuele beleid ten aanzien van het gebruik van afbeeldingen voor onze eigen sociale media en website voert voort uit bovengenoemde overtuiging, en is ontstaan uit voortschrijdend inzicht. Dit houdt in dat we met bepaalde beelden terughoudend zijn in het tonen ervan, en dat wat we wel tonen altijd binnen een educatieve context gebeurt.
Wanneer iemand een aanvraag doet om voor fotografie of filmopnamen in het museum zullen we bij de aanvraag vergelijkbare afwegingen maken. Een fotografie- of filmaanvraag zal in principe alleen gehonoreerd worden wanneer deze een wetenschappelijk, informatief en/of educatief doel dient, of wanneer deze essentieel is voor een kunstwerk waarin wij vinden dat onze collectie respectvol naar voren komt. Tekenen in Museum Vrolik is aan geen enkele restrictie gebonden.
Menselijke resten
De anatomische collectie van Museum Vrolik bestaat voor ongeveer de helft uit menselijke resten, verzameld tussen ruwweg 1750 en 1950. Medici verzamelden dit materiaal voor onderzoek en onderwijs, maar ontleenden ook status aan hun verzamelingen. Onderwijs en onderzoek zijn nog steeds de belangrijkste bestaansredenen van de collectie, hoewel deze inmiddels niet meer alleen medisch en biologisch is, maar ook historisch. Omdat wij vinden dat dit soort kennis beschikbaar moet zijn voor iedereen, kan ook het algemene publiek Museum Vrolik bezoeken.
Koloniale collecties
Anatomen verzamelden de menselijke resten onder andere voor onderzoek naar de embryonale ontwikkeling, de menselijke evolutie, en het ontstaan van aangeboren afwijkingen en van ziekten. Een aantal anatomen (Gerard Vrolik, Willem Vrolik, Lodewijk Bolk, C.U. Ariëns Kappers en Arie de Froe) hield zich in het kader van de fysische antropologie ook bezig met rassenonderzoek – onderzoek gebaseerd op het vermeende idee dat de mensheid zou zijn onder te verdelen in verschillende rassen met specifieke eigenschappen. Door de anatomen werd dit onderzoek uitgevoerd met menselijke resten die voor een belangrijk deel afkomstig zijn uit voormalige koloniën van Nederland, in het bijzonder Nederlands-Indië. De collectie van koloniale oorsprong vormt een relatief klein maar beladen onderdeel van de verzameling, bestaande uit 330 schedels, 24 skeletten en overige skeletresten, 157 gipsafgietsels en modellen, en 33 foetussen en overige preparaten op sterk water.
Museum Vrolik distantieert zich uiteraard nadrukkelijk van de gedateerde raciale en racistische denkbeelden van een aantal van de verzamelaars (in het bijzonder Gerard en Willem Vrolik en Lodewijk Bolk). Die denkbeelden pasten in een tijd, de 19e en begin 20e eeuw, die in veel opzichte verschilde van de onze – bijvoorbeeld in de verhoudingen tussen armen en de elite, maar ook tussen Europa en de rest van de wereld. De meeste Europeanen en mensen van Europese afkomst beschouwden mensen van buiten Europa niet als gelijkwaardig. De verzamelaars waren representanten van deze tijd, maar hielpen door hun werk ook mee die verhoudingen in stand te houden. De koloniale collectie van Museum Vrolik wordt met bijzondere aandacht bestudeerd, omdat we willen begrijpen hoe deze heeft bijgedragen aan het ontstaan van die denkbeelden binnen de context van hun tijd. Het belang ervan is maatschappelijk gedreven, omdat de gevolgen van deze denkpatronen en de hieruit voortkomende onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting nog tot vandaag de dag voortduren. Ze zijn voelbaar bij velen die nazaat zijn van tot slaaf gemaakten, van onderdrukten uit koloniale systemen, of van slachtoffers van andere racistische regimes uit het verleden en heden.
Consent, restitutie
We weten van veel menselijk materiaal in het museum niet in hoeverre de overledenen en hun nabestaanden op de hoogte waren van en toestemming hebben gegeven voor het verzamelen ervan. Regels en praktijken rondom verzamelen van menselijk materiaal waren destijds anders dan nu. Museum Vrolik doet daar actief onderzoek naar, en probeert zo meer inzicht te krijgen in de herkomst van zijn eigen collectie en de context waarin deze werd verzameld. Dit geldt in het bijzonder voor de menselijke resten van koloniale oorsprong. Vanzelfsprekend worden de resultaten van dit onderzoek met het publiek gedeeld.
Museum Vrolik behandelt verzoeken voor terugkeer van specifieke menselijke resten naar nabestaanden of herkomstgemeenschappen met respect en openheid.
